Cùng với sự phát triển kinh tế vượt bậc, quá trình đô thị hóa nhanh, các hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp gia tăng kéo theo các hoạt động xả nước thải nhất là nước thải chưa được xử lý đạt tiêu chuẩn, quy chuẩn xả vào nguồn nước, đã và đang tác động và gây sức ép ngày càng lớn, nghiêm trọng đến cả số lượng và chất lượng nguồn nước các sông, suối. Hầu hết các đoạn sông chảy qua khu vực tập trung đông dân cư và các khu công nghiệp, các làng nghề đã và đang bị ô nhiễm với các mức độ khác nhau.
Biến đổi khí hậu (BĐKH) đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng, tác động trực tiếp đến nguồn tài nguyên nước ở Việt Nam. Là quốc gia có nguồn tài nguyên nước trung bình trên thế giới, với nhiều yếu tố không bền vững, những năm gần đây, nguồn tài nguyên nước của Việt Nam đang ngày càng khan hiếm, suy giảm cả về số lượng và chất lượng, kèm theo đó hạn hán và lũ lụt xảy ra gay gắt ở cả quy mô, mức độ và thời gian trong khi nhu cầu sử dụng nước ngày càng tăng.
Việt Nam có bốn mùa mưa nắng, có rất nhiều hệ thống sông ngòi. Cụ thể, nước ta có khoảng 2.360 con sông dài trên 10km. Bên cạnh đó là vô số sông nhỏ và ngắn. Có 16 lưu vực sông lớn với diện tích trung bình trên 2.500km2. Nói đến hệ thống sông, ai cũng biết đến hệ thống sông Hồng ở phía Bắc, hệ thống sông Cửu Long ở phía Nam.
Đó là tiềm năng cung cấp nước sạch cho sản xuất và đời sống, giúp phát triển văn hóa, du lịch, giao thông thủy nội địa, điều hòa nhiệt độ, tạo nên cảnh quan độc đáo trên thế giới. Đó là chưa nói đến nguồn lợi thủy sản mà sông ngòi mang đến cho con người. Mưa nhiều, sông lắm, diện tích mặt nước (ao, hồ, đầm, phá...) còn tạo ra nguồn nước ngầm cũng rất lớn.
Trước đây, vì tiềm năng nước sạch quá lớn, cho nên “văn hóa tài nguyên nước” hình thành còn chậm; ý thức về bảo vệ tiềm năng nước sạch chậm được luật hóa, đưa vào các quy hoạch, chiến lược.
Hệ quả là một số dòng sông đã và đang “chết” do ô nhiễm từ sản xuất công nghiệp và sinh hoạt; là rất nhiều ao hồ bị lấp nhường “mặt bằng” cho giao thông, xây dựng nhà ở. Và cũng do sự phát triển của các ngành kinh tế như công nghiệp, điện lực... nên nước ngầm ngày càng tụt, thậm chí ô nhiễm cả tầng nước ngầm. Đối với Đồng bằng sông Cửu Long, tiềm năng nước đang bị đe dọa còn do quá trình phát triển của một số quốc gia lân cận và thượng nguồn sông Mê Kông.
Chậm vẫn hơn không. Tháng 11/2023, Quốc hội khóa XV đã thông qua Luật Tài nguyên nước, gồm 10 chương, 86 điều. Luật quy định về quản lý, bảo vệ, điều hòa, phân phối, phục hồi, phát triển, khai thác, sử dụng tài nguyên nước; phòng, chống và khắc phục tác hại do nước gây ra. Đã đến lúc cần phải kiểm soát, bảo vệ tài nguyên nước chặt chẽ từ quy hoạch, chiến lược... xây dựng văn hóa sử dụng nước sạch trong Nhân dân. Sử dụng tài nguyên nước tiết kiệm, hiệu quả, vì hôm nay và cả tương lai.
Quang Nam
Những khó khăn trong hoạt động cấp nước sinh hoạt nông thôn
